मानसिक आजार बरा होतो का?

"कोणतीही आरोग्य विषयक समस्या घेऊन डॉक्टर ना भेटत असताना आपल्याला वाटत असतं, "मला बरं वाटेल का?" मग मानसिक आजार याला अपवाद कसे असतील? मानसिक आजार किंवा समस्या घेऊन येणारे लोक बहुतांश वेळेस घाबरलेले, दडपणाखाली असलेले, मनात शंका व नानाविध प्रश्न असणारे अशा अवस्थेत येतात, ज्यातला सगळ्यात महत्वाचा प्रश्न किंवा अविश्वास असतो, तो म्हणजे, "मानसिक आजार बरे होऊ शकतात?" हे प्रश्न व हा अविश्वास असण्याची काही प्रमुख करणे खालीलप्रमाणे:

,मानसिक आजाराविषयी समाजातील जागरूकता .

लहानपणापासून शरीरीक आजार, जसे ताप, थंडी, मलेरिया, रक्तदाब, मधुमेह आपण आजूबाजूला बघितलेले असतात. त्यांच्या उपचाराची चर्चा ऐकलेली असते. इंसुलिन, बायपास, अपेंडिक्स हे शब्द वापरलेले असतात. मानसिक आजाराच्या बाबतीत मात्र गुप्तता पाळली जाते. अनेकदा, अगदी वडिलांना असलेला आजार त्यावरचे उपचार मुलगा वयात येऊन नोकरी करू लगेपर्यंत त्याच्या पासून लपवले जातात, हे करण्यात अनेकदा मुलाला अकारण त्रास होईल, त्याचा अभ्यासाचा वेळ जाईल ही भीती असतेच,पण पुष्कळ वेळेस 1) जास्त वेळ मानसिक आजारी व्यक्ती बरोबर घालवला, तर तो ही तसंच वागेल, 2) त्यालाही पुढे तसा त्रास होईल या प्रकारचे गैरसमज असतात. यामुळे, इतर आजाराच्या बाबतीत जितकी माहिती आपल्याला असते, तितकी मानसिक आजाराच्या बाबतीत नसते. या नियमाला अगदी इतर आजारवर काम करणारे डॉक्टर ही अपवाद नाहीत.

,मानसिक आरोग्यविषयी असलेली जागरूकता .

शरीर चपळ व तंदुरुस्त रहावे यसाठीचे नियम, व्यायाम आपल्याला अगदी शाळेपासून शिकवलेले असतात. टीव्ही, पेपर मधील जाहिराती, मधून चपळ,सुडौल शरीर व त्याचे महत्व आपल्या पर्यन्त पोचलेले असते. मात्र मन निरोगी राहण्यासाठी काय करावे हे आपल्याला माहिती नसते, किंबहुना निरोगी मन म्हणजे काय हा देखील एक न चर्चिला जाणार विषय आहे. त्यामुळे जर मुळात आरोग्य म्हणजे काय हेच आपल्याला माहिती नसेल, तर आजार कशाला म्हणतात, काय चूक, काय बरोबर हे ठरवणे अवघड होऊन बसते.

मानसिक आजाराबाबतचे सामाजिक प्रवाद

शारिरीक आजारांपेक्षा मानसिक आजारांची लक्षणे थोडीशी वेगळी असतात, ती वागण्यातून दिसतात. मानसिक आजारांचे मूळ "मन" म्हणजेच मेंदूचा पुढील भाग. त्यामुळे त्याचा परिणाम दिसताना तो वागणे, बोलणे, झोप, भूक, काम करण्याची क्षमता, उर्जा, आवड, तरतरीतपणा या व अशा अनेक प्रकारे जाणवत असतो. एरवी या सगळ्या गोष्टी बर्यापैकी आपल्या हातात असतात, त्यामुळे जेव्हा ही लक्षणे जाणवतात, तेव्हा व्यक्ती ते मुद्दाम करतेय असा समज इतरांचा होतो. जर मुद्दाम कुणी काही करत असेल, तर त्यावर डॉक्टर काय करणार या गैरसमजातून अनेकदा उपचाराला उशीर होतो. याखेरीज, अनेकदा, अंधश्रद्धा, सामजिक कलंक, संकोच यामुळे उपचारापेक्षा अपायकारक उपाय करण्याकडे बर्याचदा भर दिला जातो. पुष्कळदा, लग्न करुन द्या, मूल झालं की सुधारेल असे सल्ले देऊन मूळची समस्या वाढवली जाते.

मानसिक आजार: वस्तुस्थिती:

मानसिक आजार व समस्या या तीन मूळ प्रकारच्या असतात.

१) आजार (Disorder): यात गंभीर व सौम्य प्रकारचे मानसिक आजार येतात, जे मेंदू मधील जैवरासायनिक बदलांमुळे झालेले असतात. जसे, schizophrenia, bipolar disorder, OCD, dementia, anxiety, depression इ.

२) त्रास (Distress): अनेकदा व्यक्तीला मानसिक आजार नसतो, पण आजूबाजूची परि्स्थिती, वातावरण, घरातील समस्या, किंवा इतर कोणत्याही अडचणीमुळे व्यक्ती त्रासून गेलेली असते.